Formalności związane ze zmianą nazwiska po ślubie - dużo informacji

Moment, w którym kobieta zmienia po ślubie nazwisko na takie, który nosi jej mąż, w powszechnym mniemaniu uważane jest, za zadośćuczynienie tradycji. Jednak czy jest to prawda? Czy argument mówiący o tym, że Panna Młoda powinna zmienić nazwisko, na nazwisko wybranka jej serca, ponieważ taka jest tradycja, jest słuszny? Zapewne zdziwi to wielu z Was, ale nie. Otóż w pierwszych dekadach, a nawet wiekach istnienia nazwisk, ich zmiana po ślubie nie była obligatoryjna dla pań, ani też nie miała w sobie nic z romantyzmu. Po ceremonii ślubnej przyjmowane było nazwisko tego współmałżonka, który stał wyżej w hierarchii społecznej, był bogatszy, etc. A co za tym idzie – niejednokrotnie i bardzo często nazwiska zmieniali panowie, nie tylko na nazwiska panieńskie wybranek swojego serca, ale czasem na nazwiska ich byłych, nieżyjących już mężów.

To odrobina historii. A jak sprawy mają się w czasach obecnych? Statystyki pokazują, że w 99,9% przypadków, jeśli dochodzi do zmiany nazwiska po ślubie, osobą, która je zmienia, jest Panna Młoda. Jednocześnie też obserwowany jest coraz silniejszy trend nie zmieniania nazwisk tylko pozostawania przy panieńskich, ewentualnie przyjmowanie nazwiska dwuczłonowego.

Niniejszy artykuł napisaliśmy z myślą właśnie o tych osobach, które zdecydowały się na zmianę nazwiska po ślubie. Dopełnienie jakich formalności jest niezbędne w przypadku zmiany nazwiska po ślubie? Gdzie się zgłaszać, jakie instytucje należy powiadomić? To tylko niektóre z aspektów, jakie poruszymy.

Zmiana nazwiska po ślubie – formalności

Jak już wspominaliśmy, po ślubie nowożeńcy w związku z nazwiskami mogą zrobić kilka rzeczy:
Oboje mogą zostać przy swoim nazwisku.

1. Jedno z nich może przyjąć nazwisko współmałżonka (rezygnując ze swojego).
2. Jedna z osób może iść na kompromis, zostawiając nazwisko swoje, jak i przyjmując nazwisko swojego wybranka/wybranki. Tę ostatnią opcję lepiej jest jednak pominąć, jeśli oba nazwiska są bardzo długie, lub są złożeniem trudnym do wymówienia.
3. A co w sytuacji, kiedy na przykład Panna Młoda chce połączyć swoje nazwisko z nazwiskiem męża, które już jest nazwiskiem dwuczłonowym? Wtedy to ona decyduje, który z członów (i tylko jeden z nich) nazwiska męża przejmuje i tworzy z niego swoje nowe/stare nazwisko dwuczłonowe. Należy w tym miejscu wspomnieć o tym, że nazwiska trzyczłonowe są w Polsce zabronione.
4. Statystycznie najrzadziej wybieraną, ale również dopuszczalną przez polskie prawo opcją jest ta, kiedy małżonkowie wzajemnie przyjmują swoje nazwiska i tworzą z nich nazwiska dwuczłonowe, tzn. mąż przyjmuje nazwisko panieńskie żony, łącząc je ze swoim, a ona analogicznie, do swojego nazwiska dołącza nazwisko rodowe swego wybranka. Warto tu pamiętać o tym, aby kolejność obu członów w nazwiskach małżonków była taka sama. Jeśli nie będzie, to małżonkowie będą nosili takie same nazwiska, ale ze względów na różną kolejność – nie jednakowe, np. Michał Mak-Kowalski i Anna Kowalska-Mak.

No dobrze, wesele już za nami, oświadczenia złożone i co dalej? Jak zapewne możecie się domyśleć, na tym nie kończą się formalności, jakie trzeba załatwić w związku ze zmianą nazwiska po ślubie. I tutaj nowożeńcy zaczynają sobie zadawać kolejne pytanie, tzn.: gdzie i kiedy powinienem/powinnam zgłosić zmianę nazwiska? Poznajmy zatem instytucje i obowiązujące terminy, które obowiązują nas w przypadku zmiany nazwiska po ślubie:

Urząd miasta/urząd gminy

Stawiamy się tam w celu zgłoszenia zmiany nazwiska, a w związku z tym wymiany dowodu osobistego. Prawo ściśle i jasno określa związany z tym termin, mówiąc, że o wymianę dowodu osobistego musimy wystąpić w terminie do czternastu dni od momentu podpisania aktu małżeństwa. W przypadku małżeństw zawieranych przed konsulem lub organem zagranicznym, mamy na to czternaście dni, liczonych od dnia doręczenia nam odpisu aktu małżeństwa.

Dowody osobiste, w razie nie złożenia stosownego wniosku i nie poinformowaniu o zmianie nazwiska, adresu zameldowania, unieważniane są z urzędu po trzech miesiącach (po czterech, jeśli dana osoba/osoby przebywają za granicą).

Wypełniając wniosek o zmianę nazwiska zamieszczamy w nim adnotację mówiącą o tym, że zmiana ta spowodowana jest zmianą stanu cywilnego. Powinniśmy też załączyć dwa aktualne zdjęcia oraz mieć ze sobą odpis aktu małżeństwa. Dobra wiadomość jest taka, że wyrobienie nowego dowodu osobistego po ślubie, nic nas nie kosztuje – jest zupełnie bezpłatne.

Wymiana paszportu

Na wymianę paszportu, związaną ze zmianą nazwiska po ślubie, mamy trzydzieści dni (a nie czternaście, jak w przypadku dowodu osobistego), od momentu podpisania aktu małżeństwa lub otrzymania jego odpisu. Paszport automatycznie swoją ważność traci po sześćdziesięciu dniach od tejże zmiany, a w przypadku osób, które przebywają za granicą, czas ten wydłuża się do czterech miesięcy. Dużym ułatwieniem jest to, że wniosek o wymianę paszportu możemy złożyć w dowolnym punkcie paszportowym na terenie całego kraju, a poza jego granicami – w placówce dyplomatyczno-konsularnej. Jaka jest cena wymiany paszportu? Otóż w przypadku jego wymiany, związanej ze zmianą nazwiska, pobierana jest „częściowo obniżona opłata”.

Urząd Skarbowy

Czy w Urzędzie Skarbowym należy zgłaszać się w związku ze zmianami w dowodzie osobistym? Jeszcze niedawno powiedzielibyśmy: ależ oczywiście! Przez wiele lat kolejnym punktem na drodze załatwiania formalności, związanych ze zmianą nazwiska po ślubie, była właśnie wizyta w Urzędzie Skarbowym. Na szczęście zostało wprowadzone duże ułatwienie, dzięki któremu w Urzędzie Skarbowym nie trzeba zgłaszać zmiany nazwiska, ani nowego dowodu osobistego (wcześniej zobowiązani byliśmy w takiej sytuacji, aby wypełnić i złożyć w urzędzie druk NIP-3). Dziś dane te aktualizuję się automatycznie. Jeśli natomiast wraz ze ślubem łączy się zmiana miejsca zameldowania, zmianę tę zgłaszamy na druku ZAP-3, a także na druku PIT przy okazji rozliczenia rocznego.

Prawo jazdy, dowód rejestracyjny

W urzędzie komunikacji zgłaszamy fakt zmiany podstawowych danych, które zawarte są w obu dokumentach. Aby wymienić dowód rejestracyjny powinniśmy złożyć również: wypełniony wniosek, stary dowód rejestracyjny oraz do wglądu: dowód osobisty, policę OC, kartę pojazdu (jeśli mieliśmy wydaną), dowód uiszczenia opłaty skarbowej (powinna zmieścić się w 60 złotych).

W celu wymiany prawa jazdy składamy: aktualną fotografię, wniosek o wymianę prawa jazdy, dowód uiszczenia opłaty w wysokości 100 złotych 50 groszy, kserokopię dowodu osobistego i starego prawa jazdy.

OFE, bank, przychodnia lekarska, operator komórkowy, ubezpieczyciel, dostawca energii elektrycznej

To kolejne instytucje i miejsca, w których powinniśmy uaktualnić nasze dane, to znaczy informacje na temat zmiany nazwiska po ślubie i ewentualnego miejsca zamieszkania.

Legitymacja studencka, indeks

Jeśli jesteśmy jeszcze studentami, powinniśmy się udać do dziekanatu w celu wydania nowej legitymacji i indeksu. W zależności od uczelni ceny za taką wymianę wahają się w granicach od 20 do 50 złotych.

Zmiana nazwiska w trakcie małżeństwa

To czy zmieniać nazwisko po ślubie, czy też nie, powinno być bardzo dobrze przemyślaną decyzją. Czasem zdarza się tak, że np. Panna Młoda decyduje się na zmianę nazwiska na nazwisko męża, a powiedzmy po półtora roku zaczyna z różnych względów żałować swojej decyzji lub odwrotnie – w trakcie trwania małżeństwa dochodzi do wniosku, że jednak nie chce nosić panieńskiego nazwiska lub nazwisko męża albo nazwisko dwuczłonowe. Pojawia się wtedy pytanie: czy zmiana w trakcie trwania małżeństwa jest możliwa, przecież należało się zobowiązać w trakcie ślubu? Tak – taka zmiana jest możliwa, ale nie jest łatwa. Kwestię tę reguluje Ustawa z dn. 17 października 2008 roku, Art. 4.1.
„Zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:
1) imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
2) na imię lub nazwisko używane;
3) na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
4) na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.”
Zmiany takiej można dokonać bez rozwodu, nawet w dziesięć lat po ślubie, jednak tylko wtedy, gdy jest ona poparta jakimś bardzo ważnym powodem. Warto pamiętać, że zmiana nazwiska w trakcie trwania małżeństwa może zostać dokonana na drodze postępowania administracyjnego przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, który to wydaje w tej kwestii decyzję.

Kwestię zmiany nazwiska po ślubie reguluje art.25 Kodeksu Rodzinnego, zgodnie z którym dla złożenia deklaracji co do nazwiska, wystarczy oświadczenie złożone urzędnikowi Urzędu Stanu Cywilnego, w trakcie ślubu w urzędzie. Jeśli chodzi o ślub konkordatowy, to taka deklaracja składana jest wcześniej, tzn. przed momentem sporządzenia przez kierownika urzędu, stosownego zaświadczenia mówiącego o braku przeciwwskazań do zawarcia małżeństwa (zaświadczenie to jest przedkładane duchownemu).